Letterlijke tekst persconferentie informateur Buma op 2 december 2025

BUMA

Op 13 november ben ik als informateur aan de slag gegaan. En ik heb toen de opdracht van de voorzitter van de Tweede Kamer gekregen. En die luidde, in het kort, het opstellen van een inhoudelijke en ambitieuze agenda, het formuleren van uitgangspunten voor de vorming van een kabinet en daarbij het in acht nemen dat voldoende steun in beide Kamers der Staten-Generaal nodig is. Ik heb die opdracht in de tijd in twee delen verdeeld. In de eerste plaats het opstellen van de inhoudelijke agenda door de fractievoorzitters van D66 en het CDA. En daarna het pad naar een werkbare coalitie. En ik ben blij u nu te kunnen melden dat het eerste deel van die opdracht vandaag is afgerond. Ik zal de voorzitter zo dadelijk mijn tussenverslag overhandigen en daarmee ook als bijlage de agenda die D66 en CDA de afgelopen twee weken hebben opgesteld. Ik heb er als informateur op toegezien dat de onderwerpen die zij bespraken beperkt zijn tot de prioriteiten die de verkenner en daarmee ook de Kamer hebben aangemerkt. Dat zijn vijf grote en acute vraagstukken die om een oplossing vragen. En in de gesprekken die wij met deskundigen hebben gevoerd de afgelopen tijd, overheerste dan ook heel vaak het woord ‘urgent’. Bij het oplossen daarvan zijn de beide partijen moeilijke keuzes niet uit de weg gegaan. En ze hebben daarbij, en ook daar heb ik op gelet, oog gehouden voor het feit dat het niet alleen maar gaat om het eigen partij- of fractiebelang, maar om een breder belang, omdat er uiteindelijk een coalitie uit moet komen die Nederland ook echt kan regeren. Tegelijkertijd blijft het wel belangrijk om op te merken dat dit dus niet een alomvattend stuk is. Een aantal belangrijke onderwerpen vindt u niet terug. Onderwerpen als onderwijs, justitie, goed bestuur. Die komen later aan bod wanneer er echt onderhandeld moet gaan worden over de vorming van een kabinet. Het tweede punt is dat door de opzet rond die vijf hoofdthema’s het niet mogelijk is om uitputtend in te gaan op de financiën. Er was een zesde element toegevoegd en dat ging over de kaders voor de financiën en hervormingen. En daarom zijn er, zoals de verkenner dus ook voorstelde, wel aanzetten gegeven voor mogelijke hervormingen, maar dus niet een reeds volledige financiële plaat, omdat dat in het stadium nog niet kan. Dat heeft wel voor het vervolg ook weer een voordeel, want het laat ook zien dat partijen die mee gaan doen echt alle speelruimte hebben om in de volgende fase een regeerakkoord te schrijven. Ik hoop nu voor het vervolg dat de andere fracties met een open blik naar de agenda gaan kijken. Het stuk moet worden gelezen als een uitnodiging en dat is ook wat erboven staat. Een uitnodiging waar hopelijk veel andere fracties, politieke partijen, maar ook maatschappelijke organisaties, sociale partners, medeoverheden aanknopingspunten voor samenwerking in zullen zien. Dat betekent dat ik na het zo meteen aanbieden aan de voorzitter van het tussenverslag zal beginnen aan het tweede deel van de opdracht. En dat betekent dat ik ga onderzoeken of deze gemeenschappelijke agenda aanknopingspunten biedt voor de vorming van een kabinet. En dat betekent dat ik de komende dagen eerst afzonderlijk alle fractievoorzitters zal uitnodigen voor een gesprek. Want ik wil van hun weten of zij zich op hoofdlijnen kunnen vinden in deze agenda of in delen van de agenda. En ik wil weten hoe zij tegen coalitievorming aankijken en of zij bereid zijn om deel te nemen aan een coalitie of bereid zijn tot constructieve steun. Mogelijk dat ik na die ronde met alle fractievoorzitters nog vervolggesprekken zal hebben op basis van die eerste serie. Uiterlijk 9 december zal ik dan mijn eindverslag aan de voorzitter aanbieden. Voordat we zover zijn graag mijn tussenverslag aanbieden aan de voorzitter.

JETTEN

Goedemiddag allemaal. In de politiek, in de Nederlandse politiek, bestaat een hele waardevolle traditie, namelijk dat partijen samenwerken op belangrijke momenten. Momenten waarop we aan ons land laten zien dat we ondanks de verschillen, veel met elkaar kunnen bereiken. En vanuit die gedachte staan we vandaag hier. Niet met een dichtgetimmerd akkoord, maar met een uitgestoken hand. De afgelopen weken hebben CDA en D66 gewerkt aan een positieve en inhoudelijke agenda. Een agenda waarin we overeenkomsten hebben gevonden op belangrijke thema’s. En daarop echt de handen ineen slaan. Veel mensen in het land hebben de afgelopen jaren een politiek gezien die oplossingen alleen maar vooruit schuift, terwijl we zoveel behoefte hebben aan vooruitgang en resultaat. En we hebben daarbij gekeken naar de thema’s die de verkenner als prioriteit heeft genoemd. Thema’s waarop Nederland te lang heeft stilgestaan. Want mensen weer willen wonen, gaan we meer bouwen. Herstel van natuur is nodig om ook boeren perspectief te geven. We willen meer grip op migratie. En een nieuwe economie die duurzaam en innovatief is. En dat alles kan natuurlijk alleen met veiligheid en daarom investeren we ook sterk in defensie. Wij willen daarmee laten zien dat doorbraken wel degelijk mogelijk zijn als we samenwerken en ook moeilijke keuzes durven te maken. Dat is inclusief hervormingen die nodig zijn in een vergrijzend land waarin we de zorg ook betaalbaar moeten blijven houden en waar we meer mensen aan het werk moeten helpen. De agenda die we vandaag presenteren is nadrukkelijk geen eindpunt. Het is eigenlijk een begin in deze kabinetsformatie. Een brede uitnodiging aan andere politieke partijen. Maar ook aan de samenleving. Om op korte termijn met ons door te praten. Om te kijken hoe we zo snel mogelijk een ambitieuze regering kunnen vormen. En we hopen dat andere partijen net als wij geloven dat Nederland ook weer vooruit kan. Dat ze deze handschoen samen met ons willen oppakken. Dat doen we vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid voor alle Nederlanders en daarom ook de titel bij deze uitnodiging ‘aan de slag voor een sterker Nederland’. Dank u wel.

BONTENBAL

De afgelopen weken hebben D66 en CDA een stap naar voren gezet om samen te werken aan een positieve en ambitieuze agenda voor Nederland. En er is hard gewerkt in goede harmonie en met een open houding naar elkaars standpunten en elkaars ideeën. En de basis is dat we allebei zien dat Nederland op een kruispunt staat. En we duidelijke politieke keuzes nodig hebben op de thema’s van deze tijd, zoals wonen, migratie, stikstof, defensie en de economie. Daarnaast delen we ook de wens dat er op een andere manier politiek wordt bedreven. Constructief, respectvol en gericht op de inhoud. Het CDA heeft de afgelopen jaren zelf ook laten zien dat een politiek gericht op de inhoud en samenwerking vruchten afwerpt. Het brengt stabiliteit en rust in tijden van tegenstellingen en spanningen in de samenleving. En ik geloof daarom echt dat deze route goed is voor Nederland. Maar laat ik ook duidelijk zijn, dit document is geen regeerakkoord. En hoewel we vrij gedetailleerd zijn, want we wilden immers heldere keuzes maken en dat werd ons ook gevraagd, is het document daarmee niet af. Het document beschouwen we daarom als een open uitnodiging tot gesprek met andere partijen. Een handreiking. Want we zullen elkaar in de politiek nodig hebben, of we nu in een coalitie of in de oppositie zitten. In de geschiedenis van de Nederlandse politiek hebben partijen elkaar op scharniermomenten opgezocht en samengewerkt. Noem het een pacificatie. En dat kan ook nu. En dat is denk ik ook zichtbaar in het document dat we vandaag presenteren. We slaan de brug naar elkaar om uit de loopgraven te komen en Nederland echt vooruit te helpen. Omdat ik geloof dat het echt anders kan en we met een inhoudelijk verhaal en nieuwe politiek Nederland uit deze stilstand kunnen halen. En laat dit daarvoor een begin zijn. Dank u wel.